290 rocznica śmierci Daniela Defoe

24 kwietnia 1731 roku zmarł DANIEL DEFOE, pisarz i publicysta angielski, autor powieści Przypadki Robinsona Kruzoe, uznanej za klasyczny przykład wartościowej powieści przygodowej. (ur. 22 IX 1660).

 

Syn Jamesa Foe, rzeźnika w dzielnicy Stoke Newington w Londynie, dodał do swego nazwiska arystokratycznie brzmiące „De” i stosował je odtąd w takim brzmieniu, jako pseudonim literacki. Uważany jest za prekursora anglojęzycznej powieści, był również autorem broszur polemicznych i dziennikarzem.

 

 

 

Jego działalność polityczna zakończyła się aresztowaniem i przykuciem do pręgierza 31 lipca 1703. Główną przyczyną zatrzymania pisarza była broszura The Shortest Way with Dissenters (Najlepszy sposób na odszczepieńców), w której bezwzględnie wyszydził on wysokich urzędników kościelnych ze skrzydła torysów. Wydanie wiersza Hymn to the Pillory („Hymn do pręgierza”), skłoniło jednakże lud do rzucania kwiatów w przykutego Defoe, zamiast zwyczajowych kamieni, nieczystości i innych przedmiotów, oraz do wznoszenia za niego toastów.

 

 

 

Po trzech dniach pręgierza trafił do więzienia Newgate. Robert Harley, hrabia Oxford i Mortimer, uiścił kaucję za jego wypuszczenie w zamian za współpracę w charakterze agenta wywiadu. Defoe miał w założonym w 1704 czasopiśmie „A Review of the Affairs of France” propagować politykę Harleya jako ministra. Pismo działało bez przerwy do 1713. Gdy Harley stracił władzę w 1708, Defoe nadal pisał, wspierając jego następcę, Godolphina, a następnie ponownie Harleya i torysów w latach 1710 do 1713. Po śmierci królowej Anny i związanym z tym upadkiem władzy torysów, Defoe kontynuował pracę wywiadowczą dla rządu wigów.

 

 

 

Jego słynna powieść, Przypadki Robinsona Kruzoe (1719), opowiada o rozbiciu statku na bezludnej wyspie i późniejszych przygodach rozbitka. Autor mógł oprzeć swe opowiadanie na prawdziwej historii Alexandra Selkirka.

 

 

 

Następną powieścią był Kapitan Singleton (1720), historia o zadziwiającej potędze miłości dwóch mężczyzn. Hans Turley, profesor literatury angielskiej z Uniwersytetu Connecticut, przedstawił w swej książce z 2001 (Rum, Sodomy and the Lash: Piracy, Sexuality, and Masculine Identity) m.in. wizję związku kwakra Williama z kapitanem Singletonem, które to uczucie odciąga tego ostatniego od morderczego życia pirata i obydwaj uroczyście ślubują sobie wspólne życie, jako para, w Londynie, przebrani za Greków, nie mówiąc publicznie po angielsku, a Singleton dla zachowania pozorów poślubia siostrę Williama.

 

 

 

W 1722 ukazał się – A Journal of the Plague Year (Dziennik roku zarazy, tłumaczenie Jadwiga Dmochowska; książka ta funkcjonuje też pod tytułem Dziennik roku dżumy). Opowiada on o wielkiej zarazie dżumy, jaka nawiedziła Londyn w 1665. Sucha, beznamiętna narracja, skontrastowana jest z bezmiarem tragedii rozgrywającej się codziennie na oczach piszącego. Zabieg ten, jak pisał Gustaw Herling-Grudziński, pozwolił na upodmiotowienie umierania rzesz ludzkich. Była inspiracją dla powstania Innego świata. Jako na źródło inspiracji Dziennikiem roku zarazy powołuje się Albert Camus w Dżumie oraz H. G. Wells, pisząc Wojnę światów.

 

Napisał też Moll Flanders (1722), hultajską opowieść w postaci pierwszoosobowej narracji, opisującą upadek i ostateczne odkupienie win samotnej kobiety w XVIII-wiecznej Wielkiej Brytanii. Na początku objawia się ona, jako prostytutka, bigamistka i złodziejka, dopuszcza się zdrady małżeńskiej i kazirodztwa, jednak mimo to zyskuje sympatię czytelnika. Zarówno ta powieść, jak i Roxana, the Fortunate Mistress (1724), są przykładem pomysłowości autora w kreowaniu „z życia wziętych” bohaterów.

 

W 1724 ukazała się też książka o piratach (A General History of the Robberies and Murders of the Most Notorious Pyrates) autorstwa niejakiego kapitana Charlesa Johnsona. Zachodzi podejrzenie, że był to pseudonim Defoe[1].

 

Zmarł w wieku 71 lat, pochowany został w Bunhill Fields w Londynie.

 

 

 

 

Losy Robinsona, porównywanego przez literaturoznawców do Odyseusza, obfitują w liczne podróże i przygody. Angielski kupiec i awanturnik tułał się po całym świecie, przemierzając drogi morskie i lądowe. Trafił do Afryki, Ameryki, na Filipiny, nawet na Syberię. Najsławniejsze z jego przeżyć – znane również z przeróbek dla młodzieży – to wieloletni pobyt na bezludnej wyspie na Karaibach. Oświeceniowy Robinson jest człowiekiem cywilizacji, który nie potrafiłby przeżyć bez jej dobrodziejstw, dlatego z rozbitego okrętu ocala wiele narzędzi, broń palną, nasiona zbóż, papier, atrament. Tworzy na dzikiej wyspie przyczółek Europy, buduje ufortyfikowany obóz, zakłada kolonię. Gdy wyspa okazuje się miejscem rytualnych uczt kanibali z pobliskiego archipelagu, Robinson ratuje życie jednej z ofiar. Otrzymujemy wówczas obraz drugiego głównego bohatera powieści – „dzikiego” z perspektywy Robinsona.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

źródło: polona.pl